“ทำแลบออนไลน์” เป็นยังไง?
ท่ามกลางความวุ่นวายกับการเรียนออนไลน์ในยุคโควิด ก็ยังมีคำพูดปลอบใจว่า “เป็นแค่ช่วงทดลอง” แล้วถ้าต่อไปต้องเรียนวิชาทดลองวิทยาศาสตร์ทางออนไลน์ด้วยล่ะ “เรื่องนี้จริงหรือแค่ฝันไป?” ซึ่งเมื่อก่อนการทดลองวิทยาศาสตร์ต้องลงมือทำในห้องปฏิบัติการ แต่เดี๋ยวนี้แค่มีคอมพิวเตอร์กับอินเทอร์เน็ตก็เรียนออนไลน์เองได้ใน ‘Remote Laboratory’ และ ‘Virtual Reality Laboratory’ มาทำความรู้จักกับการเรียนออนไลน์ผ่านห้องปฏิบัติการทางไกลและการทดลองวิทยาศาสตร์โดยใช้เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์เสมือน
วิธีเรียนออนไลน์ที่ใกล้เคียงกับการทดลองวิทยาศาสตร์ในห้องปฏิบัติการมากที่สุด ก็คือ Remote Laboratory ซึ่งผู้เรียนจะได้ลงมือทำการทดลองจริงโดยส่งคำสั่งออนไลน์ไปยังอุปกรณ์ที่ควบคุมเครื่องมือวิทยาศาสตร์เพื่อให้ทำการอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น เทหรือกวนสาร เป็นต้น คล้ายกับการบังคับแขนกลของหุ่นยนต์ให้ทำงานตามที่ต้องการ วิธีนี้ต้องใช้สารเคมี อุปกรณ์ และเครื่องแก้วต่าง ๆ เพียงแต่ผู้เรียนไม่ต้องหยิบจับสิ่งเหล่านั้นด้วยมือตัวเอง โดยสามารถทำการทดลองในพื้นที่ห่างไกลที่ไหนเมื่อไรกี่ครั้งก็ได้ และยังสามารถบันทึกการทดลองผ่านกล้องเว็บแคมเพื่อส่งผลการทดลองให้อาจารย์ได้อีกด้วย แต่มีข้อจำกัดตรงที่ผู้เรียนจะไม่ได้สัมผัสกับบรรยากาศการทำงานในห้องปฏิบัติการจริง ไม่ได้กลิ่นสารเคมี ไอร้อนจากเตา ไม่ต้องเตรียมและทำความสะอาดอุปกรณ์บนโต๊ะปฏิบัติการรวมทั้งขาดทักษะบางประการ เช่น การชั่งตวงวัดปริมาณสารต่าง ๆ นอกจากนี้ การเรียนผ่านห้องปฏิบัติการทางไกลมีค่าใช้จ่ายสูงในการบริหารจัดการ และโจทย์การทดลองที่ผู้เรียนสามารถศึกษาได้ก็มีอยู่ค่อนข้างจำกัด
การทดลองวิทยาศาสตร์ทางออนไลน์อีกวิธีมีการใช้เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์เสมือนร่วมด้วย ซึ่งเรียกว่า Virtual Reality Laboratory โดยผู้เรียนจะได้ลงมือทำการทดลองในโปรแกรมซอฟแวร์ ไม่มีการใช้สารเคมีหรือเครื่องมือวิทยาศาสตร์ใด ๆ จึงไม่ต้องกังวลเรื่องความปลอดภัย แถมการเรียนออนไลน์ด้วยวิธีนี้ยังมีค่าใช้จ่ายน้อยกว่าอีกวิธี อย่างไรก็ตาม การทำการทดลองผ่านโปรแกรมคอมพิวเตอร์จะทำให้ผู้เรียนตัดขาดจากสภาพการทำงานจริงในห้องปฏิบัติการโดยสิ้นเชิง ไม่ได้ฝึกการแก้ปัญหาเฉพาะหน้า นอกจากนี้ โจทย์ที่ผู้เรียนสามารถทำได้ก็มีเพียงการทดลองง่าย ๆ เท่านั้น